دانش بنیانهای حوزه معدن با اسمارت كاور مطرح كردند؛
گرفتار تحریم داخل شدیم
به گزارش اسمارت کاور فعالان دانش بنیان در حوزه معدن با انتقاد از وجود موانع در جهت بهره گیری از تکنولوژی در صنعت معدن تاکید کردند: برخی مدیران میانی با تصمیمات مشکل سازشان به منافع ملی خیانت می کنند.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ میترا سعیدی کیا: مقام معظم رهبری از آغاز سال ۱۴۰۱ و همزمان با بیان شعار سال تحت عنوان «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرینی»، حرکت به سمت دانش اقتصاد دانش بنیان را به نفع کشور خواندند و تاکید کردند: «به طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت بکنیم؛ یعنی این که دانش و فناوری پیشرفته نقش آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد در همه عرصه های تولید. اگر ما این سیاست را دنبال کردیم و دانش را پایه و زمینه اقتصاد کشور قرار دادیم و بنگاه های اقتصاد دانش بنیان را افزایش دادیم، منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت.»
حضرت آیت الله خامنه ای شرکتهای دانش بنیان را پایه اساسی برای رسیدن به قدرت واقعی اقتصادی، هویت ملی و در نهایت قدرت سیاسی مطرح کرده اند. به عبارتی دیگر، در منظومه فکری ایشان، ظهور و بروز شرکتهای دانش بنیان در حوزه های مختلف می تواند بستر رشد اقتصادی را فراهم آورد که یکی از این بخش ها، حوزه «معدن» است.
ایشان طی سخنرانی هایشان خطاب به مسؤلان کشور به انجام اقدامات جدی در زمینه جلوگیری از «خام فروشی» سنگ های معدنی قیمتی، فرآوری آنها در خارج و بازگرداندن به کشور با چند برابر قیمت تاکید داشته اند.
از سوی دیگر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم حوزه معدن را یکی از بخش هایی دانسته که در عرصه علم و فناوری مغفول مانده و نیاز دارد که دانش بنیان ها با ورود به این حوزه، روند پیشرفت بومی سازی و درآمدزایی در صنایع معدنی را سرعت ببخشند.
از آنجاییکه بارها مشکلات و چالشهای حوزه معدن از جانب کارگزاران، شرکتها و سرمایه گذاران مطرح شده و مقام معظم رهبری به رفع این موانع تاکید کرده اند لازم است مسؤلان کشور به دنبال راهکارهای حل مسائل در این عرصه باشند.
با توجه به اهمیت مبحث «معدن»، بهره وری از آن برای رشد اقتصادی کشور و استفاده از پتانسیل شرکتهای فناورانه، دو مدیرعامل شرکت دانش بنیان فعال در صنعت معدن به خبرگزاری مهر دعوت شدند تا به بیان چالشهای سر راهشان بپردازند. یکی از آنها شاهد شیرین، مدیرعامل شرکت دانش بنیان سازنده تجهیزات معدنکاری زیرزمینی (سازنده ماشین آلات و تجهیزات مکانیزاسیون معادن زیرزمینی و پروژه های تونل سازی شامل ماشین الات حفاری، بارگیری، باربری) است و دیگری علی دلیر، مدیر عامل شرکت دانش بنیان فعال در عرصه آنالیز مواد معدنی مستقر در پارک فناوری پردیس فعال است.
عدم اعتماد صنعت معدن به شرکتهای دانش بنیان، بروکراسی های اداری و عدم آگاهی مدیران میانی رده پایین از دستاوردهای حوزه علمی، تحریم داخلی، واردات بی رویه تجهیزات و ماشین آلات، عدم پذیرفتن تکنولوژی در بدنه قدیمی صنعت معدن و… همچون مواردی بود که در نشست فعالان دانش بنیان با مهر بعنوان چالشهای شرکتهای دانش بنیان حوزه معدن عنوان شد.
مشروح این گفتگو را در زیر می خوانیم:
*با توجه به این که سالهاست در حوزه معدن فعالیت می کنید در ابتدای گفتگو درباره جایگاه ایران در حوزه معدن توضیحاتی عرضه دهید و بفرمائید تابحال چقدر از پتانسیل شرکتهای دانش بنیان در حوزه معدن استفاده شده است؟
دلیر: حدود ۱۰ سال قبل مقام معظم رهبری در سفری که به استان خراسان جنوبی داشتند به خروج از اقتصاد نفتی و جایگزینی آن با معدن تاکید نمودند. صحبت ایشان ارتباطی به مشکل خرید نفت نداشت بلکه بیشتر به کاهش مصرف نفت نسبت به فضای بین المللی و استفاده از تکنولوژی مرتبط بود. از آنجائیکه از آن زمان در زمینه های علمی فعالیت می کردیم متوجه فرمایشات رهبری در این خصوص شدیم.
در حال حاضر بهترین جایگزین نفت، همان مواد معدنی است چونکه ما در کشورمان ذخایر خوبی داریم و جز ۱۰ کشور برتر دنیا هستیم. روند اکتشافات در کشور ما به صورت سنتی انجام می شده اما طی یک دهه اخیر با ظهور شرکتهای دانش بنیان اکتشافات به روز تر شده است اما با این وجود در زمینه هایی نظیر اکتشافات نسبت به جایگاه اصلی در جامعه بین الملل فاصله داریم. اکتشافات معدنی کشور ما کمتر از ده درصد است. در واقع میتوان گفت با توجه به این که در حوزه معدن فرصتهای زیادی داریم عملاً در سطح بین المللی کاری انجام نداده ایم. معدن در کشور ما حوزه کوچکی نیست. اگر جایگاه معدن در کشور رونق پیدا کند طبیعتاً صنایع تبدیلی و تکمیلی در این صنعت رشد خوبی خواهند داشت. برای این اقدام احتیاج به تکنولوژی است که خوشبختانه شرکتهای دانش بنیان از مدتها پیش دراین زمینه ورود کرده اند.
شیرین: ایران جز ۱۰ کشور برتر جهان از نظر ذخایر معدنی است؛ ما در کشور ۶۸ نوع تنوع ماده معدنی و ۳۷ میلیارد تن ذخایر اکتشافی شناسایی شده قطعی داریم و برپایه اعلام جوامع بین المللی معدنی، ذخایر احتمالی اکتشاف شده کشور ایران برابر با ۵۷ میلیارد تن است.
اما میتوان اظهار داشت که تا به امروز کمتر از ۱۰ درصد کار اکتشافی در کشور انجام دادیم و متأسفانه کمتر از ۵ درصد تولید ناخالص داخلی ما از معدن تغذیه می کند. همینطور از دیدگاه استخراج و اکتشافات تکمیلی معدنی، شاید جز دهه های پایینی کشورهای معدن خیز جهان باشیم و دلیل آن هم عدم توجه به بکارگیری تکنولوژی مربوطه در این حوزه می باشد.
خیلی از معادن بزرگ و پرارزش ما دولتی و برخی معادن کوچک متعلق به بخش های خصوصی هستند؛ معادن بزرگ امکان تأمین تجهیزاتی همچون ماشین آلات سنگین را با پشتیبانی های دولتی دارند و این مورد در معادن خصوصی کوچک و متوسط کمتر امکانپذیر است. بعنوان مثال در ماه های گذشته مدیران خانه معدن ایران، درحال رفت و آمد با وزارت صمت جهت پیگیری و بررسی های مربوطه هستند.
* چقدر شرکتهای دانش بنیان به واسطه تکنولوژی می توانند نقش مؤثری در ارتقا جایگاه معدن در کشور داشته باشند و در اقتصاد، درامدزایی و اشتغال زایی تاثیر بگذارند؟ آیا توانمندی محققان داخلی برای حل این مشکلات در حوزه در استخراج، اکتشاف و فراوری کافی است؟
شیرین: اساسا استفاده از تکنولوژی در بخش های اکتشافی، استخراجی و فرآوری، کمک شایانی به افزایش میزان تولید در معادن ایران می کند تا این صنعت به جایگاه اصلی خودش برسد. بر مبنای مدارک و اسناد بالادستی موجود، اساسا معدن می تواند جایگزین نفت باشد حتی با وجود این که خلط مبحث هایی در این عرصه وجود دارد.
در حال حاضر موضوعی که به زعم من به عنوان یک کارشناس در حوزه معدن اهمیت دارد، توجه به عدم اطلاق خام فروشی نسبت به تمام انواع مواد معدنی استخراجی کشور است؛ ما نمی توانیم بعضی از مواد معدنی را در سطح اقتصادی و کیفی مطلوب فرآوری نماییم چونکه دانش آن فراوری ها در کشور وجود ندارد؛ یا این که میزان مصرف داخلی بعضی از مواد معدنی مانند سنگ آهک، سنگ گچ وسنگ، نمک وجود دارد ولی توان استخراجی و تولیدی آنها نیست؛ در صورتیکه این بخش از تولیدات مواد معدنی کشور قابلیت صادرات و ارز آوری دارند.
با پشتوانه توانمندی های مهندسان و محققان کشور، میتوان گفت موضوعی در حوزه معدن نیست که نتوانیم به تکنولوژی آن دست پیدا نماییم و این مورد تنها نیازمند اولویت بندی توسط اهالی این حوزه، حمایت های مادی و معنوی و همینطور اختصاص زمان مورد نیاز است.
* در بحث فرآوری هم میتوان از توانایی محققان کشور بهره برد؟
شیرین: بله. دانشمندان ایرانی می توانند به سادگی فراوری را انجام دهند؛ تابحال این قابلیت را در حوزه های اپتیک، نظامی، هسته ای، تجهیزات پزشکی و دارویی و… دیده ایم اما متأسفانه بدنه ارشد معدنی کشور قدیمی است و ورود فناوری جدید و افراد جوان را به سختی می پذیرند که این یکی از اشکالات اساسی ما طی ۱۰ سال گذشته در حوزه معدن است؛ ما جنگیدیم که بگوییم می شود. ما توانستیم طراحی و ساخت دستگاه های حفاری تونل برای پیشروی تونل های زیرزمینی را در ایران بومی سازی نماییم و بسازیم که احتیاج به سرمایه گذاری سنگینی داشت؛ این ماشین را در پروژه های مختلف به کار گرفتیم تا پس از ۷-۸ سال به دستگاهی که ساختیم اعتماد کنند.
اگر قرار بود با پشتیبانی مناسب دولتی و با تسهیلات کنونی و وام های کم بهره ۶ سال قبل محصول خویش را تولید نماییم اساسا هم اکنون تکنولوژی ما جز برترین ها بود و هم اکنون هم در صورت انجام حمایت ها، این مهم در سالهای آتی اتفاق خواهد افتاد. باید مشخص شود که کدام بخش معدن از تکنولوژی بهره نبرده و ضعف دارد تا با ایده پروری محصولات مورد نیاز تولید شود و ایرادات محصول تولید شده مشخص شود. تاکید می نماییم که می توانیم به هر تکنولوژی ای در این حوزه دست یابیم.
باید با اعتماد به دانش ایرانی و دانش بنیان ها اجازه نوآوری در محصولاتی که مزیت رقابتی دارند داده شود تا بتوانیم تکنولوژی های کاربردی در این صنعت را به روزتر نماییم و مسیری که آمریکا و اروپا در مدت زمان ۵۰-۱۰۰ سال طی کرده اند را ظرف ۵-۱۰ سال بپیماییم و با علم روز آنها رقابت نماییم.
*شما مشکل عدم نفوذ تکنولوژی به حوزه معدن را از توانایی نیروهای متخصص داخلی و نبود تکنولوژی ساخت داخل نمی دانید پس چرا در این حوزه هنوز شاهد نفوذ فناوری در صنعت نیستیم؟
شیرین: ما توانستیم با آینده پژوهی در حوزه معدن، ورود کنیم؛ آینده ایران بخصوص در معادن بزرگ به سمت معادن زیرزمینی است اما حالا تمایلی به ورود در عرصه معدنکاری زیرزمینی وجود ندارد و آن هم بدلیل این که اولاً متأسفانه احساس می شود که علم آنرا نداریم و دوم این که هنوز ترس از معدنکاری زیرزمینی بدلیل عدم بکارگیری مکانیزاسیون و ماشین آلات مربوطه وجود دارد.
چشم انداز بخش معدن در کشور روشن است و عدم وجود تکنولوژی، آینده معدن را با مشکل مواجه می کند. زمانیکه محدود به روش های سنتی باشیم جایگاه تکنولوژی مغفول می ماند. حالا در معادن زیرزمینی تناژ استخراج مطلوبی نداریم و تلاش جدی جهت افزایش راندمان بویژه در بخش های دولتی نمی گردد که این ناشی از آن است که احساس می نماییم با همین تناژ نیازهایمان مرتفع می شود. به اعتقاد بنده اگر از آینده پژوهی بهره ببریم و به داشته هایمان قانع نباشیم و جهان آینده را نگاه نماییم اساسا می توانیم جایگاه معدن را رشد دهیم.
قطعاً مدیران جوان و بسیار ارزشمندی داریم که می توانند با اقدامات علمی سبب ایجاد جهش هایی در صنعت معدنکاری شوند؛ البته که در معادن آهن، مس و برخی دیگر از مواد معدنی جهش هایی بوجود آمده اما این مورد باید در مورد تمامی جنبه های معدنکاری شکل بگیرد.
اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ شمسی، درخواست خرید سنگ آهن در چین بسیار بالا رفت که بلافاصله استرالیا مبادرت به خرید کشتی های حدود ۵۰۰ هزار تنی کرد و حجم زیادی از نیاز چین را برطرف کرد. ما در آن زمان آغاز به افزایش ظرفیت استخراجی سنگ آهن کردیم که تقریباً نیاز بازار چین اشباع شده بود و مجبور شدیم به صنعت فولاد داخلی برای استفاده از تمام عیارهای این سنگ آهن ها فشار آوریم چونکه از قبل آینده پژوهی در این خصوص نداشتیم.
ما باید برای صنایع بالا دستی از قبل برنامه ریزی و بازارسازی نماییم و نیازمندی های مربوطه برای دستیابی به اهداف را به صورت مدون مشخص نماییم. این مورد کمک می نماید که اهداف کلان و خرد سرمایه گذاری ها و تولید مشخص شده و در آن جهت اقدامات لازم از جانب بخش خصوصی و بخش دولتی، هرکدام به فراخوان مسئولیت ها و با پرهیز از موازی کاری و یا رقابت نامتوازن انجام خواهد پذیرفت. تابحال این زنجیره به صورت مطلوب شکل نگرفته است و وجود قوانین خلق الساعه به آینده روشن معدن ضرر می رساند.
دلیر: صحبتهای مهندس شایان در این قضیه درست است که دانش بخش معدن مانند بقیه بخش ها ملموس نیست. تقریباً بخش معدن بین تمام حوزه ها فقیر واقع شده است؛ این که چه خدمات و چه فناوری هایی در این بخش قابل کاربرد است هنوز مشخص نشده و دلیل آن هم عدم وجود نگاه درست به معدن بوده است؛ هر کسی در بخش معدن فعالیت نموده چه به صورت سنتی -نیمه سنتی و چه علمی به تنهایی کار خودش را انجام می داد. مرزها برای خروج ماده معدنی باز بود و مانعی برای تحقیقات روی حوزه معدن وجود نداشت. اما جدیداً رجوع به این مورد برای کسب ارزش افزوده بهتر شده است.
طی یک دهه اخیر سرمایه گذاران غیر معدنی به بخش معدن ورود کردند چونکه سرمایه گذاری در این بخش مطلوب است و نرخ بازگشت سرمایه خوبی دارد. زمانیکه استخراج روباز به صورت نیمه سنتی کار می شود و هزینه آن کم است حاشیه سود بیشتر خواهد شد؛ توجیه اقتصادی این بخش به سمت کارهای زیرزمینی و طراحی استخراج های به روز دنیاست که پیش از این نبوده است.
البته که معضل اصلی عدم وجود منابع درست ماشین آلات است که در این خصوص منابع داخلی مناسبی وجود ندارد؛ هم اکنون مثلا صنایع پزشکی احتیاج به تجهیزات کوچک تر و های-تکی دارند اما بخش معدن به ماشین آلات استخراجی و فراوری نیاز دارد که در این خصوص منبعی وجود ندارد.
*مشکل و حلقه مفقوده در پیوند تکنولوژی با صنعت معدن کجاست؟
دلیر: تحریم و عدم همکاری ها. البته که ما تحریم ها را دور می زنیم اما عدم همکاریها بیشتر خویش را بروز می دهد چونکه وقتی حرفی می زنیم نتیجه ای نمی گیریم و اصولاً گفتن آن هم فایده ای ندارد.
معاونت علمی فراخوانی برای تشکیل یک کنسرسیوم متشکل از شرکتهای دانش بنیان منتشر نمود تا غیر دولتی ها و شرکتهای دانش بنیان در اندازه های مختلف در حوزه معدن کنار هم جمع شوند و هم افزایی داشته باشند. در کل حدود ۷۰ شرکت دانش بنیان فراخوان شدند و در نهایت نخستین کنسرسیوم شرکتهای دانش بنیان معدنی تأسیس شد؛ بسیاری از جوان ها با توانایی های زیاد در این کنسرسیوم حضور دارند اما نمی توانند با موانع فضای جاری کشور محصول خویش را به مرحله تجاری سازی و به تولید برسانند.
ما برای یکی از دستگاه هایی که نیاز داشتیم به شرکتی رجوع کردیم که در یک زیرپله کار می کردند در فضای ناشناخته ای که کسی کمک نمی کند؛ این نشان میدهد که دانش وجود دارد و تحریم هیچ مشکلی برای ما به وجود نخواهد آورد. دشوار می باشد ولی شدنی است.
ما قوانین خوبی در کشور داریم؛ تصمیماتی که در رأس کشور خبری می شود خوب است اما متأسفانه از رده مسئولین عالی رتبه به پایین تصمیماتی گرفته می شود که کار پیش نرود. این سختی در رده مدیران سطح میانی و پایین دستی است؛ این مدیران به کشور خیانت می کنند.
ما قوانین خوبی در کشور داریم؛ تصمیماتی که در رأس کشور خبری می شود خوب است اما متأسفانه از رده مسئولین عالی رتبه به پایین تصمیماتی گرفته می شود که کار پیش نرود. این سختی در رده مدیران سطح میانی و پایین دستی است؛ این مدیران به کشور خیانت می کنند و اینها در تمام بدنه سازمان ها و ادارات حضور دارند. چطور امکان دارد کسی که از چندین گزینش عبور کرده و آموزش دیده یک مانع باشند؛ معمولا در تابلو اعلانات «کرامت ارباب رجوع» مطرح شده که این کرامت کجاست؟. اقداماتی که ما در این شرکت انجام می دهیم در حوزه آنالیز مواد معدنی است که از اهمیت بالایی برخوردارست. همانطور که آزمایشات در جراحی، صنایع غذایی و … مهم می باشد آنالیز و تحلیل مواد معدنی در اکتشافات در حوزه معدن دارای اهمیت بالایی است و مبنای تصمیم گیری مدیران و سرمایه گذاران در این حوزه می باشد.
چرا جذب سرمایه گذاری درست در معدن نداریم چون دیتای درستی نداریم. قوانین وجود دارند اما اجرا نمی گردد و این نشانه عدم همکاری هاست.
با تمام فراز و نشیبها مانند افزایش نرخ افسار گسیخته دلار و کرونا که صنایع را با مشکل مواجه کرد، توانستیم شرکت دانش بنیانمان را بدون حقوق معوقه، بدون چک در بازار و بدون دریافت یک ریال از تسهیلات بانکی سرپا نگه داریم. اما تابحال بیشتر از نیمی از توان ما صرف رفع موانع شده است.
در حال حاضر بیشتر از ۵ سال است که برخی دستگاه های ما در گمرک هستند و مستهلک شده اند؛ این دستگاه ها برای عرضه خدمات به محققان شرکتهای دانش بنیان و تولید کنندگان صنایع معدنی و در جهت تولید در معدن تهیه شده اند.
نمی توان برخی مسائل را باز کرد. در سالی که شعار آن به شرکتهای دانش بنیان ارتباط دارد نباید هدف مسؤلان فقط پوشش خبری، شوآف و تولید محتواهای غیرقابل اجرا باشد.
*شما از طرفی به عدم وجود مشکل در تولید تجهیزات معدنی اشاره می کنید و از سویی نسبت به واردات برخی تجهیزات گلایه دارید. اگر توانایی تولید در کشور وجود دارد چه نیازی به واردات و نگرانی از ماندن تجهیزات در گمرک است؟
دلیر: برای بومی سازی برخی از دستگاه های خط فراوری و تولید زمان زیادی لازم است و تولید بعضی از آنها سبب می شود ما از اقتصاد جهانی عقب بمانیم؛ اگر حالا هم بخواهیم به دنبال تولید یک دستگاه جدید فوق های-تک برویم فوق العاده هزینه بر و زمان بر است. البته که برخی محققان ما در صنایع نظامی پزشکی و … به خوبی درخشیدند و این قابلیت وجود دارد اما طبیعتاً زمان زیادی می طلبد.
مقام معظم رهبری هم تاکید دارند که جلوی واردات محصولاتی که در داخل به تولید می رسد گرفته شود؛ اگر محصولی نیاز است و در کشور تولید نمی گردد حتما باید مورد حمایت برای واردات قرار بگیرد. هم اکنون مواد اولیه شرکت ما در گمرک با نامهای دیگری می ماند ولی از طرفی انواع و اقسام پوشاک وارداتی به کشوروارد می شود و این جور در نمی آید.
اکنون به مرحله ای رسیده ایم که ما بعنوان یک شرکت دانش بنیان در حوزه آزمایشگاه مواد معدنی نسبت به انجام پروژه ها درب شرکتمان را بسته اند؛ ما می توانیم کار نماییم اما باید هزینه بیشتری برای بدست آوردن دیتاهای دقیق صرف نماییم و این کار فرسایشی است. این بخشی از مشکلات معدن است و برخی مشکلات به ماشین آلات، اکتشافات به روز دنیا، اکتشافات عمیق که در پیش رو داریم هم تعمیم داده می شود.
شیرین: تقریباً مشکلات همه فعالان فناور در حوزه معدن مشترک است. ما در شرکت دانش بنیان خود امروز «طراحی» داریم و هفتاد درصد تولیدات ما داخلی است. اگر قرار بود کپی سازی دستگاه های خارجی را در پیش بگیریم تنها می توانستیم به تکنولوژی پنجاه سال پیش آنها دست پیدا نماییم. ما در این شرکت دانش بنیان با تحقیق و توسعه پیش می رویم؛ کاری که شرکتهای بزرگ سوئدی و آمریکا انجام می دهند.
دستگاه هایی که در این شرکت به تولید رساندیم فول رباتیک و هوشمند است که قابلیت برنامه ریزی دارند و می تواند همزمان با حفاری و استخراج، حمل مواد حفاری شده را هم به خوبی انجام دهد. اگر حالا بخواهیم دانش های کسب شده برپایه تحقیق و توسعه خویش را در تولید محصولات استفاده نمائیم، مشتریان داخلی ما نمی توانند هزینه های آنرا بپردازند و شاید هم اکنون اصلاً مشتاق داشتن چنین محصولاتی نباشند؛ ما علم را داریم و مشکل، رهایی از روش های دستی و سنتی است.
*با وجود این که محصولاتی در حوزه معدن توسط شرکتهای دانش بنیان به تولید رسیده اما فناوری های معدنی هنوز مانند نانو، بایو و سلول های بنیادی بر سر زبان ها نیافتاده و فراگیر نشده است. دلیل آن چیست؟
شیرین: درست است. نانو، بایو، صنعت دارو، پزشکی و … به علوم ملموس تبدیل گشته اند چونکه برای این حوزه ها بازارسازی انجام شده است اما شاهد می باشیم که استخراج معادن زیرزمینی اغلب همچنان دستی و کم راندمان است؛ بسیاری از معادن ریزش می کنند، بعضی گرفتار انفجار می شوند و برخی بدلیل راندمان پایین از حالت اقتصادی خارج و تعطیل می شوند. بعنوان مثال ظرف یکسال گذشته دو انفجار در معادن کشور داشتیم.
کشور ما زغال سنگ خیز است. ادعای استخراج حداقل دو میلیون تن زغال سنگ داریم که خاستگاه های اصلی آن در طبس و کرمان است. این در حالیست که حدود دو تا دو و نیم میلیون تن کسری ذغال سنگ داریم چونکه به معادن کوچکمان بها نداده ایم.
بی توجهی به محصولات ساخت داخل حوزه معدن تا جایی پیش رفته که ما محصولی با سطح کیفی کشورهای امریکایی و اروپایی با قیمت قابل رقابت با نمونه های چینی در ایران به فروش می رسانیم با خدمات بعد از فروش، گارانتی و آموزش رایگان!
طی ۱۰ سال با سرمایه گذاری شخصی این صنعت را به جایگاه فعلی رسانده ایم. جنگیدیم و خواهیم جنگید.
برخی مدیران میانی هستند که تصمیماتشان مشکل ساز است و گاهی شبیه به خیانت به منابع ملی رفتار می کنند. بعنوان مثال در استخراج معادن زیرزمینی روش های انفجار و مکانیکی وجود دارد و به این معناست که نباید در هر شرایط خاک و سنگی با بهره گیری از روش آتشباری و انفجار به حفاری پرداخت و باید از روش های مکانیکی استفاده نمود. همینطور در معادنی که جبهه کار متشکل از سنگ بکر و بدون درز و شکاف است و مقاومت فشاری و برشی سنگ در آنها زیاد است نباید به سراغ روش های مکانیکی رفت چونکه بهترین روش انفجار است. این دو دوتا چهارتای علم است.
در یکی از بزرگترین ذخایر سرب و روی کشور قابلیت مکانیزاسیون وجود دارد ما تقریباً نزدیک به مجانی روش مکانیکی را در آن معدن در اختیار قرار داریم و می توانیم حفاری را با راندمان بسیار مطلوبی انجام دهیم. امروز پس از پیگیری و نامه نگاری ها درصدد بودیم که از تکنولوژی مکانیزه داخلی در این معدن استفاده کنند و ۴۰ درصد افزایش تولید را در آن معدن تضمین می نماییم اما متاسفیم که مقاومت بدون دلیل فنی دارند و به تجربه و علم این شرکت دانش بنیان اعتنایی نمی گردد.
*آیا این مقاومت در مقابل تغییر است؟ چرا و بر مبنای چه منطقی از استفاده از دستگاه های مکانیزاسیون ایرانی امتناع می کنند؟
شیرین: تصمیم به استفاده از تکنولوژی داخلی وجود ندارد و علیرغم تضامین و حمایت های دولتی که از محصولات دانش بنیان وجود دارد از دستگاه ایرانی استفاده نمی کنند. منطقی هم برای این وجود ندارد. این مقاومت در مقابل تغییر نیست؛ مشتریان خصوصی با ما به سادگی کار می کنند وقتی کار به ارگان و دولت و ارگان های دولتی می رسد ما به مشکل بر می خوریم چون تصمیم گیری چندوجهی می شود و گاهی علل منطقی و فنی و علمی عرضه نمی گردد و حاشیه بیشتر از متن است؛ در این زمان پاسخ به استفاده از تکنولوژی داخلی خیر است و ما باید صبر نماییم دوره های ۴ ساله مدیریتی تمام شود؛ البته که افراد بدنه هیچگاه تغییر نمی کنند.
ما در کشورهای مختلف دوره دیدیم و با خارجی ها کار کردیم تکنولوژی های متنوعی را بررسی کردیم که به تجربه و تخصص امروزمان رسیدیم.
یک مشکل و ترس دیگر ما این است که بنا بر شعار سال، تمام زیر مجموعه های دولتی دانش بنیان شوند! این کج فهمی است. چونکه رهبری نگفتند همه دانش بنیان شوند بلکه تاکید نمودند سال جاری، سال دانش بنیان هاست و به جوان ها و متخصصان بها داده شود تا از کشور خارج نشود. منظور رهبری این بوده که این جوانان را نگه دارید؛ حداقل برداشت ما از بیانات رهبری این بوده است.
وقتی همه دولت دانش بنیان شود یعنی شرکتهای فولادی، سیمانی، نفت، گاز، پتروشیمی شرکت دانش بنیان تأسیس کنند، اینها رقیب دانش بنیان های واقعی می شوند در صورتیکه علمش، صبرش و راهکارهای نوآورانه فنی اقتصادیش را ندارند.
یکی از معادن دولتی که بزرگترین ذخیره سرب و روی زیرزمینی را در خاورمیانه دارد به سبب عدم داشتن دستگاه ها و ماشین آلات مناسب نمی توانند راندمان استخراج مطلوب و متناسب با ذخیره داشته باشد؛ یعنی نه تنها خودش انجام نمی دهد بلکه با اجرای برخی کارها مانع استفاده نسل های بعدی از این ذخایر معدنی می شود. ما می توانستیم دستگاه ها و ماشین آلات را در اختیار این معدن قرار دهیم و ۳۵-۴۰ درصد راندمان کار آنها را افزایش دهیم. ما به آنها پیشنهاد دادیم که استخراج را با تمام تجهیزاتمان می توانند انجام دهند اما قبول نکردند.
*به ارزیابی معاونت علمی و فناوری برای دانش بنیان شدن شرکتها اعتماد ندارید؟
این اتفاق می افتد؛ مگر معاونت علمی چقدر زیرساخت و وقت و توانمندی برای ارزیابی شرکتها دارد؟ گاهی پیش می آید که کارشناسان و کارگزاران معاونت علمی در بررسی کارشناسانه خود، تعریف مشخص و مطابق با صنعت مربوطه برای شناسایی دستگاه ها و ماشین آلات های-تک را ندارند.
ما در صنعت ساخت ماشین آلات حفاری و مکانیزاسیون سابقه داریم و ۱۵ سال کار تحقیق و توسعه دراین زمینه انجام داده ایم و برپایه این تجربه و دانش یک دستگاهی را های -تک می دانیم و خطاب به این کارشناس می گوئیم بزرگ صنعت ما سوئد است و بگویید محصول این کشور چه آپشنی دارد که دستگاه ایرانی ما ندارد تا ما بگوییم چه داریم که نمونه سوئدی ندارد. اینها شعار نیست؛ ما در شرکت، برای جلوگیری از خروج نخبگان علمی و عملی خود حقوق های بالایی پرداخت می نماییم.
چشم انداز شرکتهای دانش بنیان تنها به داخل ایران محدود نیست؛ بلکه هدفمان ورود به بازارهای جهانی و رشد برپایه استانداردهای WTO است. از دیگر چالش های شرکتهای دانش بنیان در حوزه معدن، بحث واردات در وزارت صمت و خانه معدن و مجامع معدنی است؛ استنتاجی که از مدیران کل وزارت صمت بر مبنای بخش نامه های صادرشده داریم این است که هر کسی می تواند دستگاه وارد کند.
ما یک شرکتی هستیم که اقایان ما را مثل کف دستشان می شناسند؛ ما همه اقدامات در ارتباط با تولید، تبلیغ و … را انجام دادیم و رزومه روشن و معرفی شده ای داریم. در نامه نگاری به ما میگویند منتظر بمانید ما که می دانیم بدنه دولتی است و پس از یک سال از خارج کشور وارد می کند؛ آن وقت است که ما زمین می خوریم و نمی توانیم پول کارافرین و تحقیق و توسعه و رشد خویش را بدست بیاوریم.
رقابت با بخش خصولتی و دولتی اساسا در همه زمینه های دانش بنیان اتفاق می افتد چونکه بحث رقابت نا متوازن مالی و سرمایه ای با دانش بنیان ها رخ می دهد.
تحریمی در کار نیست وقتی حجم زیادی نفت صادر می شود و پولش وارد کشور می شود؛ در صنعت معدن هم ما می توانیم و بلدیم با جهان بجنگیم؛ اما مساله اصلی تحریم داخلی و سازمانی است!
تحریمی در کار نیست وقتی حجم زیادی نفت صادر می شود و پولش وارد کشور می شود؛ در صنعت معدن هم ما می توانیم و بلدیم با جهان بجنگیم؛ اما مساله اصلی تحریم داخلی و سازمانی است!
ما توانستیم در طول این مدت و با وجود تمام تحریم ها استانداردهای بین المللی را با دوندگی بدست بیاوریم؛ تقریباً ۳ ماه پیش ایمیلی از یک شرکت لهستانی فعال در بخش معدن دریافت کردیم که مشتاق همکاری با ما هستند در صورتیکه همینها کمتر از ۱۰ سال پیش حاضر به پاسخ دادن به ایمیل یک ایرانی نبودند.
پس ما توانمندی و پتانسیل را داریم؛ نکته قابل توجه فرهنگسازی محصولات دانش بنیان است؛ دولت معادنی با قابلیت مکانیزاسیون دارد؛ وقتی دولت از توانایی شرکتهای دانش بنیان بهره ببرد می تواند اعتماد را به وجود بیاورد.
در شأن شرکتهای دانش بنیان نیست که کسی از آنها حمایت کند ما نیازی به حمایت نداریم؛ همینکه مانع نشوند و سفارش ساخت و بکارگیری دهند یک فرهنگسازی است.
معادن ذغال سنگ کرمان قابلیت دارند که ماهانه بیشتر از ۱۰۰ هزار تن تولید داشته باشند و تمامی کارخانه های کک سازی از این منابع تغذیه کنند در صورتیکه راندمان بعضی از این معادن اصلاً مطلوب نمی باشد چونکه از توان مکانیزاسیون و تکنولوژی داخلی همراه با گارانتی و آموزش و خدمات بعد از فروش استفاده نمی کنند. نمیدانم چرا نمی خواهند این فرهنگ را نهادینه کنند.
تقریباً با بیشتر از ۸۰ نفر کارگر معدن مصاحبه کردیم همه به اتفاق نظرشان این بود که نمی خواستند اعضای خانواده و فامیلشان در معادن کار کنند.
*یکی از انتقاداتی که همیشه به فراید مکانیزاسیون و ورود تکنولوژی به یک صنعت می شود افزایش بیکار شدن کارکنان آن صنعت در نتیجه این فرآیند است.
شیرین: می شود به آنها آموزش داد تا به صورت مکانیزه به استخراج معادن بپردازند. ما می دانیم آینده معدن با مکانیزاسیون است و ورود مکانیزاسیون به این صنعت هم سبب رشد کارآفرینی می شود.
دلیر: با کارآفرینی نیروها بیکار نمی شوند؛ زمانیکه راندمان بیشتر شود تولید، اقتصادی تر خواهد شد و در ادامه این قضیه فرآیند دیگری تعریف شده که آن هم، نیروی انسانی دیگری را مشغول به کار می کند. اگر مدیران ما نظریه پرداز های درستی باشند طبیعتاً نیروی کار با تکنولوژی بیکار نمی گردد ما می توانیم ثابت نماییم که اشتغال بیشتر می شود.
شیرین: ما اگر حرفی زدیم دلسوزانه بوده است؛ چونکه سالهاست در این صنعت فعالیت می نماییم. تخصص ما معدن است و ادعا می کنم در معدنکاری زیرزمینی جزو ۱۰ نفر اول ایران هستیم. کاری که پیش بردیم با هزینه و سرمایه گذاری خودمان بوده است و از هیچ سازمانی بورسیه نگرفتیم.
شاید بیشتر از ۸۰ درصد معادن ایران را نشناسیم ولی کمتر از آن هم نمی شناسیم؛ تقریباً دستگاه های ساخته شده در این شرکت را به همه معادن زیرزمینی ایران در مناطق گلستان، مازندران، مشهد، طبس، کرمان، یزد و جنوب کشور که قابلیت مکانیزاسیون دارند پیشنهاد دادیم؛ ما مجموعه مخاطبین تخصصی نزدیک به ۴ هزار نفر همچون مدیران دولتی، خصوصی، کنسرسیوم ها، هلدینگ ها، کارشناسان و کارگران و… در ایران داریم.
گاهی این مخاطبان در نمایشگاه ها و گردهمایی ها از محصولاتمان استقبال می کنند اما چرا خرید این محصولات زمانبر می شود، جای تعجب دارد.
امروز ما امیدوار هستیم و می جنگیم؛ در سالهای قبل دعوت نامه تحصیل در مقطع دکتری برای بنده ارسال شد اما نرفتم؛ چون روزی رهبری کشور گفتند بمانید و صنعت درست کنید و به کشور کمک کنید؛ ما هم ماندیم؛ کمک می نماییم و سختگیرانه ایستاده ایم.
دانش بنیان ها حمایتی نمی خواهند به جز فرهنگسازی! امروز ما باید بنشینیم صنعت به دنبال ما بیایند و سفارش بدهند و ما برای نیازهایشان راهکارهای فناورانه عرضه دهیم.
*مشکلات حوزه اکتشافات معدنی را چطور ارزیابی می کنید آیا ما هم اکنون به تجهیزات و دستگاه های در ارتباط با اکتشاف مجهز هستیم؟
شیرین: مشکل اول سرمایه گذاری است؛ سرمایه گذاری در این صنعت سنگین است چونکه علاوه بر زمان بر بودن، نرخ بازگشت آن بالا نیست.
در این حوزه دستگاه های مغزه گیری عمیق نداریم؛ البته دستگاه RC را چند هلدینگ معدن دارند اما نیاز کشور به این دستگاه در کشور زیاد است. از طرف دیگر هم اکنون توانمندی برای تولید سریع این ماشین آلات چالزنی عمودی وجود ندارد و ساخت داخلی این ماشین آلات کمی زمانبر است و می بایست محصولی را که نمونه داخلی ندارد و تولید داخل آن زمانبر است را از خارج بیاوریم اما اگر توانمندی داخل هم وجود دارد و بازار مناسب آن محصول هم موجود است از مجموعه های توانمند داخلی هم جهت عرضه راهکار تولید داخل دعوت و استقبال شود؛ حفاری از چه چیزی نشأت می گیرد؛ باید جنس سنگ، بستر و ژنز، عمق و به طور کلی پارامترهای قابلیت حفاری توده سنگ را بشناسیم و علم و عمل مربوطه را در رزومه خود داشته باشیم؛ تمام اینها به واسطه ابزارهایی انجام می شوند که دانش ساخت آنها وجود دارد ولی باید در حوزه تولید آن در صورت وجود مزیت رقابتی فنی و اقتصادی و همینطور بازار مکفی ورود نماییم.
با کنسرسیوم متشکل از شرکتهای دانش بنیان حوزه معدن واقدامات معاونت علمی و وزارت صمت میتوان واردات را مدیریت کرد و در صورتی که عدم توانایی تولید آن وجود داشت به واردات بپردازیم؛ راههای متنوعی هم برای تأمین مالی وجود دارد.
اگر امروز روی شرکت ما یا شرکتهای موازی ما که تعداد آنها هم زیاد نیست سرمایه گذاری شود و به ما مسئولیت داده شود روی RCها کار بکنیم اساسا ظرف مدت ۱ تا ۲ سال آنها را باکیفیت جهانی به تولید خواهیم رساند.
*به نظر شما در کدام یک از سه حوزه اکتشاف، استخراج و فراوری ضعف های بیشتری داریم که به واسطه تکنولوژی قابل رفع است؟
شیرین: اعتقاد شخصی من این است که ما روی «دانش» و «بهره برداری از تکنولوژی» ضعف نداریم؛ مشکل ما روی سرمایه گذاری اولیه و تحلیل داده های حوزه فرآوری و اکتشاف است.
*موضوع خام فروشی همیشه مورد انتقاد است و رهبری هم در این خصوص اخطار داده اند؛ به نظر شما چطور شرکتهای دانش بنیان می توانند از خام فروشی جلوگیری نمایند آیا راهکارهایی در این خصوص وجود دارد؟
دلیر: خام فروشی چندین مرحله دارد که با دیدگاه کارشناسی به چند بخش تقسیم می شود؛ اما در کل امکان جلوگیری از خام فروشی در ایران وجود دارد. تا آن زمان که بازار یک مبحث داغ است میتوان فروش را انجام داد.
*فکر می کنید اگر موانع و چالش های شرکتهای دانش بنیان حوزه معدن رفع گردد چقدر شرکتهای دانش بنیان می توانند در رسیدن به حد مطلوب بهره وری معدنکاری کشور کمک کنند و چقدر می توانند در پیشرفت اقتصادی کشور سهیم باشند؟
شیرین: در ارزیابی شرکتهای دانش بنیان «دانش فنی» مهم است؛ وقتی دانش فنی و طراحی را داشته باشیم زیرساخت وسیع داشتن، مهم نخواهد بود و به سرعت قابل ایجاد شدن است؛ باید نیازهای فناورانه فعلی و آینده کشور مطالعه و مشخص شده و به توانمندی های موجود در راه پاسخ به این نیازها رسیدگی شود؛ لازم است که با فکر و تدبیر، بهره گیری از دانش فنی شرکتهای دانش بنیان و با چشم انداز میان مدت و کوتاه مدت در این راه حرکت نماییم.
در بحث معدن خیلی نیاز زیربنایی نداریم و موضوعی نیست که نیاز به خلق شدن داشته باشد؛ ما می توانیم از دانشی که دراین زمینه وجود دارد در داخل کشور به صورت بومی بهره ببریم. حالا پتانسیل تبدیل دانش به محصول، ماشین آلات فراوری و مواد اولیه در کشور وجود دارد؛ من یا یا سایر شرکتهای دانش بنیان بلدیم از پول و ظرفیت ها به چه صورت استفاده نمائیم و ظرفیت را به ثروت تبدیل نماییم.
آینده، آینده روشنی است؛ افزایش ظرفیت تولید نیازمند افزایش ظرفیت اکتشاف است؛ افزایش استخراج نیازمند ماشین آلات مربوطه و بازار است. ما اگر نیازهای خویش را بدانیم می توانیم از این ۶۸ نوع ماده معدنی برای بازار داخل و صادرات بهره ببریم. حالا در روسیه و CIS به مواد معدنی که ما در کشور موجود داریم نیاز دارند؛ تکنولوژی و دانش فنی اساسا فرآهم شدنی است.
باید نیازهای فناورانه به دانش بنیان ها سپرده و به آنها اعتماد شود؛ برخی مسائل صرفه اقتصادی ندارند که ما می توانیم به سمت واردات آنها برویم؛ مثلا تولید ناخن های حفاری در کشور به صرفه نیست چونکه سالانه ۱۰۰ هزار عدد هم لازم نیست و تولید آن مزیت رقابتی ندارد و قیمت آن بیشتر از نمونه های چینی خواهد شد. در این موارد باید واردات را به بهترین نحو داشته باشیم.
اما در مورد دستگاهی که پتانسیل تأمین و ساخت و بهره برداری بومی آن در داخل وجود دارد باید با نگاه کوتاه مدت و میان مدت به شرکتهای دانش بنیان اعتماد شده تا با بهره گیری از ظرفیت های خود آنرا به مرحله ساخت و تولید برسانند.
منبع: اسمارت كاور
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب